We leven in roerige tijden. Nadat we ons lang geconcentreerd hebben op vooruitgang als belangrijkste drijfveer wordt dit vertrekpunt uitgedaagd in allerlei opzichten. Wat is eigenlijk vooruitgang? Voor wie is vooruitgang? Van wie is vooruitgang? Hoe veel verschil mag er in vooruitgang zitten tussen mensen, groepen of gebieden?
Vooruitgang is één van de drie meta-motieven van mensen, dus dat want ons in beweging brengt, waar we op ‘aan’ gaan. Verklaring en verbinding zijn de andere twee. En juist die lijken in de verdrukking te zijn geraakt.
Vooruitgang gaat over doelgerichtheid. Het gaat uit van het ik en hecht belang aan expertise. Je gebruikt strategie en intelligentie om doelen te bereiken, met een sterke drang naar autonomie, naar problemen oplossen en resultaat behalen.
Verklaring gaat over het vermogen om vooruit te kijken. Om je voor te stellen hoe de toekomst er uit kan zien. Het gaat uit van ervaring: je gebruikt visie en intuïtie om doelen te bereiken in complexe onvoorspelbare omstandigheden. Het is systeemgericht (het), het gaat over het ontwikkelen van een kompas op basis van inzicht en begrip van het probleem.
Verbinding gaat uit van de relatie tussen mensen. Je zou deze ook kunnen oprekken naar onze relatie met de wereld om ons heen (de natuur). Het gaat uit van inlevingsvermogen, empathie, waarbij je waarden en gevoel gebruikt om doelen te bereiken. Het is teamgericht (wij), waarbij je samen een koers zoekt. Het gaat uit van wederzijdse afhankelijkheid en over het ervaren van het probleem.
In tijden van onzekerheid en individualisering kun je stellen dat visie nog essentiëler is om mensen gerust te stellen en verbinding broodnodig om polarisatie te voorkomen. Mensen hebben simpelweg behoefte aan alle drie, aan verklaring, verbinding èn vooruitgang. Alleen op het vooruitgangsmotief zul je het niet redden. Zonder een aantrekkelijke visie en het vermogen om verbindingen te realiseren tussen mensen verklein je de kans om je missie te realiseren.
Bovendien is in het licht van alle uitdagingen het begrip van vooruitgang aan herdefinitie toe. Want ons louter richten op economische vooruitgang doet dat motief geen recht.
Wat we nu veel tegenkomen zijn organisaties die in essentie ingericht en bestuurd worden vanuit het vooruitgangsmotief. Waarbij waarden en visie impliciet of afwezig zijn. En als de visie en waarden wel expliciet zijn, lijkt het gat te groot. Dan is de realiteit van de gevraagde of verwachte vooruitgang te ver verwijderd van de gedefinieerde visie en komen de waarden onvoldoende tot uitdrukking in dagelijks gedrag.
Is vooruitgang dan "af" omdat er teveel aandacht naar is uitgegaan? Wat ons betreft niet. Organisaties die in staat zijn te opereren op het snijvlak van verklaring, verbinding en vooruitgang zullen in staat zijn hun hogere doel (oftewel missie of purpose) te realiseren.
Waar we dan wel mee moeten stoppen is de overtuiging dat organisaties, en met name commerciële organisaties, op aarde zijn om louter vooruitgang te realiseren. Zonder verbinding en verklaring laat je twee kritische menselijke drijfveren buiten beschouwing. En dat gaat zich wreken op termijn.
Ons voorstel is om tijd en ruimte te maken om aan een gemeenschappelijke en wenkende visie te werken binnen organisaties, om te investeren in het realiseren van een gedragen en geleefd waarde systeem en dan heldere en gedeelde doelen formuleren. Met de bereidheid om te leren hoe je dat aan de praat krijgt vanuit verklaring, verbinding èn vooruitgang. Want van intentie naar implementatie zit misschien nog wel het grootste gat. En die valkuil is te vermijden met je juiste houding en gedrag.